„Kajtek Czarodziej”

Janusza Korczaka pamięta się przede wszystkim jako autora uznanych powieści dla dzieci, spośród których najlepiej pamiętaną jest chyba „Król Maciuś Pierwszy”, a także jako bohatera, który w 1942 r. razem ze swoją współpracowniczką, Stefanią Wilczyńską, dobrowolnie dał się wywieźć w nieznane z warszawskiego getta, by towarzyszyć grupie żydowskich dzieci w ich ostatniej drodze.

Posłuchaj, co o filmie „Kajtek Czarodziej” sądzą nauczyciele i edukatorzy:

Poglądy Korczaka na edukację i dzieciństwo były jak na jego czasy wywrotowe. Nawet dzisiaj, po niemal stu latach, dla wielu osób mogą się wydawać szokujące, bo niestety przekonanie o tym, że dzieci należy „krótko trzymać” i są one winne absolutne posłuszeństwo dorosłym opiekunom, wciąż jest powszechne w społeczeństwie. Miejscem, w którym wdrażał w życie autorskie koncepcje wychowawcze, był żydowski Dom Sierot, który od 1912 r. współprowadził z Wilczyńską.

Był zdecydowanym przeciwnikiem kar cielesnych, hierarchicznej struktury szkolnej, traktowania dziecka jak własności rodzica. Metodyka Korczaka koncentrowała się na podmiotowości młodego człowieka i szacunku do jego autonomii; jego poglądy w wielu punktach są zbieżne z założeniami Montessori.

Zobacz zwiastun filmu „Kajtek Czarodziej”:

O czym jest film „Kajtek Czarodziej”?

Poglądy Janusza Korczaka na dzieci i ich wychowanie znajdowały wyraźne odbicie w jego twórczości literackiej dla najmłodszych. Korczaka fascynowała dziecięca wyobraźnia i – w odróżnieniu od większości sobie współczesnych – nie uważał, że dzieci należy oduczać fantazjowania i możliwie najszybciej przystosowywać do funkcjonowania w realnym, przyziemnym świecie. Przeciwnie, był zwolennikiem pielęgnowania kreatywności i temu też miały służyć jego pełne niesamowitych, dziwnych wydarzeń książki dla dzieci.

Wszystkie te cechy mieści w sobie wydana w 1933 r. książeczka „Kajtuś Czarodziej”. Powieść postanowiła przenieść na ekran utalentowana polska reżyserka, Magdalena Łazarkiewicz. W filmie zobaczymy m.in. Maję Komorowską i Karolinę Gruszkę, a także grono utalentowanych młodych aktorów. „Kajtek Czarodziej” to obraz przypominający „Harry’ego Pottera” czy „Opowieści z Narnii”; fantazyjny, baśniowy, pełen osobliwości.

Główny bohater to Antek, przez swoją mamę nazywany Kajtkiem. Niestety, jego mama już nie żyje i chłopiec z większością problemów musi mierzyć się samotnie, znajdując jednak wsparcie i zrozumienie w osobie swojej mądrej babci. Kajtkowi nie idzie zbyt dobrze w szkole, ponieważ stale podpada czymś swojemu surowemu wychowawcy. Nie potrafi się także dogadać ze swoim tatą, który ma dla niego coraz mniej czasu, a przede wszystkim nie chce powiedzieć chłopcu, w jaki sposób zginęła jego mama. Okoliczności jej śmierci są Kajtka frustrującym sekretem; ale on sam także skrywa przed otoczeniem pewien sekret – posiada czarodziejską moc. Po wypowiedzeniu zaklęcia „chcę, żądam, rozkazuję” wydarza się dokładnie to, czego chłopiec sobie zażyczy. Czy to jednak wystarczy, by wrażliwy Kajtek naprawił wszystko, co wydaje mu się złe?

Jakie zagadnienia i walory edukacyjne kryje w sobie film „Kajtek Czarodziej”?

• Prawa człowieka i prawa ucznia. Główny bohater, choć pełen niepewności, jest też asertywny i ma bardzo wyraźne poczucie tego, co jest dobre, a co złe. Nie zgadza się na wyśmiewanie i bicie ze strony nauczyciela; nie uważa, że tylko ze względu na młodszy wiek musi bezwzględnie słuchać starszych nawet wtedy, kiedy wyraźnie czuje, że ci się mylą lub postępują niesprawiedliwie. Film dotyka elementarnych zagadnień związanych z prawami człowieka i humanitarnym traktowaniem się nawzajem
• „Nie wolno bić słabszych”. To hasło, przekazane Kajtkowi przez babcię, zostanie powtórzone w filmie kilkakrotnie i wybrzmi wyjątkowo silnie. Główny bohater wypowie to zdanie zarówno w obronie bitego przez rówieśników kolegi, jak i stosującego kary cielesne nauczyciela. Przekaz jest czytelny i mocny.
• „Nie wolno nabijać się z czyjegoś wyglądu”. Film wyraźnie przedstawia bullying i dokuczanie ze względu na wygląd jako naganne, ale też trochę obciachowe zachowania. Co więcej, obiektem pierwszego chłopięcego zauroczenia Kajtka jest dziewczynka z niepełnosprawnością, poruszająca się na wózku.

• Samotne ojcostwo. Kajtek jest wychowywany przez babcię i tatę. Ten drugi nie zawsze radzi sobie jako samotny rodzin, często między nim a synem dochodzi do nieporozumień. Jednak miłość i chęć poprawy mogą zdziałać wiele.
• Kultura żydowska. Ogromnym walorem filmu jest wzbogacenie go o elementy żydowskiego folkloru i kultury. Główny bohater jest w połowie Żydem (ze strony mamy), w połowie Polakiem (ze strony taty). Tak samo jak Korczak, łączy w sobie dwa światy. Uczniowie, którzy zazwyczaj po raz pierwszy dowiadują się o Żydach w kontekście antysemityzmu i Holokaustu, dzięki „Kajtkowi Czarodziejowi” będą mieli szansę jeszcze przed pierwszą lekcją historii, jeszcze przed zapoznaniem się ze wszystkimi uprzedzeniami i tragediami, zaciekawić się bogatą kulturą tego narodu.
• „Człowiek to człowiek, niezależnie od tego, do jakiego boga się modli”. To zdanie, wypowiedziane przez babcię Kajtka, jest jednym z wielu przykładów anty-uprzedzeniowej i anty-rasistowskiej wymowy filmu. Hasła tolerancji i akceptacji naturalnie sprzęgają się z historią Kajtka.

• Akceptacja trudnych prawd. „Takie jest życie, tak urządzone. Jest zdrowie – choroba, radość – smutek, bogactwo – bieda…” – mówi Kajtkowi babcia. Jednym z ważniejszych tematów utworu jest strata: Kajtek, jego tata i babcia na różne sposoby radzą sobie z odejściem mamy. Film nie jest w żadnym wymiarze ponury czy przygnębiający, ale nie ukrywa przed młodym odbiorcą także tych trudniejszych aspektów życia i nie kształtuje fałszywego, nadmiernie pozytywnego obrazu rzeczywistości.
• Fizyka i chemia to prawdziwa magia! Wynalazki i dokonania naukowe stanowią ważny element fabuły, w filmie pojawia się m.in. wątek promieni rentgenowskich, uczestniczymy też w pełnej eksperymentów lekcji fizyki. Zasady działania naszego świata okazują się równie fantastyczne co magiczne zdolności głównego bohatera.
• Dziecięca autonomia. Kajtek nie chce być traktowany jak małe dziecko. Domaga się poznania prawdy o mamie, myśli samodzielnie, umie odróżnić dobro od zła i się mu sprzeciwić. Film jest wyraźnie utrzymany w duchu Korczakowskiego przekonania o tym, że dzieci nie są winne ślepego posłuszeństwa swoim nauczycielom i rodzicom. W toku dorastania Kajtek przekona się także, że jego zadaniem w życiu nie jest realizowanie woli rodziców: czy to ojca, czy to zmarłej matki. Każdy musi sam odnaleźć własną drogę życiową i nikt nie ma prawa narzucać mu tego, w jaki sposób powinien planować własną przyszłość.
• Pozytywna afirmacja. Z filmu płynie bardzo pozytywne przesłanie. Widzowie nie mają jak Kajtek magicznych mocy, ale również mogą „chcieć, żądać, rozkazywać” i z optymizmem patrzeć w przyszłość; nauczyć się, że dobre nastawianie i motywujący self-talk potrafią zdziałać prawdziwe cuda.

Na film „Kajtek Czarodziej” zapraszamy do kin od 3 listopada.

Katarzyna Kebernik