„Kobieta z…”

Obejrzyj zwiastun filmu „Kobieta z…”

„Matka by tego nie przeżyła”, „zawsze myślałem, że jesteś homo”, „urodziłam normalnego syna”, „pani faktycznie nie istnieje” – to jedne z wielu komentarzy, z jakimi spotyka się bohaterka filmu, transkobieta Aniela, po podjęciu decyzji o rozpoczęciu procesu tranzycji. Do tej pory, jeszcze jako Andrzej, realizowała scenariusz, który wpisywał się w tradycyjne pojmowanie życia rodzącej się klasy średniej: znalezienie dziewczyny, ślub, rodzina. Andrzej ma żonę, dwoje dzieci i mieszkanie w bloku. Kocha swoją rodzinę, ale ciągle zmaga się z poczuciem niedopasowania. Nieustannie czuje się źle w swoim ciele, jest „nie na miejscu”: w szkole, w pracy i w domu wśród najbliższych.

Filmowa biografia Andrzeja/Anieli nie jest typowym filmem szkolnym. W filmie pojawiają się sceny erotyczne i przemoc emocjonalna wobec bohaterki. Film Szumowskiej porusza jednak temat nieobecny dotąd w polskim kinie fabularnym, a niezwykle ważny również dla młodego widza. Polecamy ten film świadomym nauczycielom starszych klas szkoły średniej, którzy znają potrzeby swojej grupy.

Dlaczego tożsamość płciowa to ważny temat szkolny?

W Polsce blisko 70 procent (!) nastolatków LGBT+ ma myśli samobójcze. Raporty wskazują, że osoby LGBT+ są szczególnie narażone na kryzys zdrowia psychicznego. Nie dotyczy to tylko uczniów i uczennic o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej, ale również osób odkrywających swoją tożsamość w procesie dorastania i identyfikujących się jako chłopak lub dziewczyna trans. Aniela to osoba, której na co dzień towarzyszy poczucie uwięzienia w ciele, w domu i w społeczeństwie (czemu daje wyraz w wypowiedzi podczas rozprawy sądowej: „ja całe życie czuje się pozbawiona wolności”). Bohaterce doskwiera brak swobody wyrażania siebie i swojej seksualności, co realnie wpływa na jej emocje i utrwala poczucie osamotnienia. Regularnie spotyka się z odrzuceniem, krzywdzącymi komentarzami, drwinami i nieakceptacją.

Jak dziś wygląda sytuacja osób trans w Polsce?

„Kobieta z…” to nie tylko pesymistyczny komentarz do nastrojów społecznych czasów transformacji ustrojowej, ale również smutny (choć dający nadzieję) obraz współczesności. Aniela jest już dojrzałą kobietą, kiedy zabieg korekty płci jest w Polsce możliwy, ale jednocześnie spotyka się z niesprawiedliwym traktowaniem nawet w sądzie. „Kobieta z…” to film, który wprost mówi o homofobii i transfobii jako powszechnych zjawiskach i znajdujących instytucjonalne ugruntowanie postawach.  

Wielu nauczycieli ma w swojej klasie osobę, która zmaga się z poczuciem „niedopasowania ciała”. Brak wiedzy na temat trudów, z jakimi spotyka się osoba trans, na temat procesu tranzycji i poczucia dyskomfortu towarzyszącego takiej osobie mogą przyczyniać się do niezauważenia w porę problemu lub utrwalania postaw lekceważących, dyskryminujących czy krzywdzących.

Skuteczne reagowanie na hejt i dyskryminację

Aniela spotyka się z postawami negującymi jej tożsamość zarówno w gronie najbliższych, jak i na płaszczyźnie instytucjonalnej.  Odmowa odrębności, odrzucenie, brak uznania, krzywdzące komentarze, intymne pytania, ośmieszanie są formami przemocy. Jak aktywnie sprzeciwiać się postawom dyskryminującym w środowisku szkolnym? Po seansie lub na pofilmowej lekcji warto wypracować klasowe formy wsparcia dla osób LGBT+, zasady reagowania na zachowania przemocowe, a także zapewnić uczniom jasną ścieżkę kontaktu w przypadku potrzeby pomocy.  

Decyzja Anieli o terapii hormonalnej oraz społecznej i prawnej tranzycji wiąże się nie tylko z konsekwencjami w jej życiu osobistym i zawodowym (końcem małżeństwa, odrzuceniem znajomych, wyrzuceniem z pracy, niemożliwością znalezienia mieszkania). Chcąc w pełni być kobietą, uzyskać nowy status prawny i dokumenty zgodne z jej tożsamością, spotyka się z szeregiem przeszkód i upokorzeń w procesie sądowym. Po seansie „Kobiety z…” warto omówić z nastolatkami temat niedostosowania polskiego systemu prawnego do potrzeb osób transpłciowych, a także przedyskutować możliwe formy sprzeciwu wobec prawnie usankcjonowanej dyskryminacji.

Lekcja o tożsamości i płci

Film „Kobieta z…” i przygotowany przez Fundację SEXEDPL scenariusz pozwolą uporządkować wiedzę uczniów (i nauczycieli!) na temat form ekspresji płciowej i seksualnej, którą często osoby niezwiązane ze środowiskiem LGBT+ są przytłoczone. Proces tranzycji (od coming outu do ewentualnej korekty płci) jest niezwykle skomplikowany, a jego przebieg ma charakter indywidualny. Warto znać jego etapy wiedzieć, z czym wiąże się terapia hormonalna. Znajomość procesu pozwoli uniknąć utrwalania krzywdzących reakcji lub presji społecznej, która może się pojawić w grupie. Zmiana roli płciowej dla osoby trans często wiąże się z długotrwałym stresem i obawą przed reakcją środowiska, żadna osoba nie powinna być zmuszana do określonego wzorca funkcjonowania czy zachowania. Warto być otwartym, zadawać pytania, nie kierować się stereotypami, pytać o wybór i preferencje np. dotyczące sposobu zwracania się do osoby trans, używania poprawnego zaimka czy imienia.

Przedstawiony w filmie „Kobieta z…” życiorys Anieli przybliży wszystkim widzom zmagania osób transpłciowych w Polsce i z pewnością przyczyni się do kształtowania sojuszniczych i akceptujących postaw. To film będący kroniką kobiecego doświadczenia, kobiecej miłości, pożądania i pragnienia bycia sobą, a także wzruszający obraz miłości i tęsknoty za samą sobą. Najnowszy obraz Małgorzaty Szumowskiej i Michała Englerta zadaje pytania: jak możemy tworzyć bezpieczne środowisko dla wszystkich, jak przeciwdziałać przemocy, jak inicjować zmiany społeczne, które wpłyną na status prawny osób LGBT+, jak żyć w zgodzie ze sobą i z odwagą podejmować decyzje, które dają wolność. To kino o społecznej zmianie, która nastąpiła? nastąpi?, a która realnie wpływa na przebieg indywidualnych biografii.

„Kobieta z…” w kinach od 5 kwietnia.

Pobierz darmowy scenariusz lekcji opracowany przez ekspertów z Fundacji SEXEDPL.

Jagoda Roszak