KINO O WARTOŚCIACH: otwarte granice empatii

Polecamy 4 filmy, ze wsparciem których porozmawiasz z klasą o doświadczeniu uchodźczym i kryzysie humanitarnym na polskiej granicy.

Co dzieje się teraz na granicy polsko-białoruskiej? Nawet dorosłym trudno to pojąć i za tym nadążyć. Znamy jednak przerażający fakt: u progu naszego państwa ludzie umierają. Materializuje się tam granica między dwiema wartościami: empatią wobec ludzkiego cierpienia z jednej strony i troską o (nadwyrężane przez reżim Łukaszenki) bezpieczeństwo Polaków z drugiej. Zagubienie, bezsilność, przerażenie – też to czujesz, wędrując myślami ku wschodowi Polski?

A z czym w związku z kryzysem humanitarnym zmagają się Twoi uczniowie? Co myślą, jeśli są z wydarzeniami na bieżąco i widzą w mediach m.in. rówieśników pozbawionych schronienia? Jak postrzegają sytuację, jeśli nie trzymają ręki na pulsie i docierają do nich tylko strzępki informacji? Co wspominają, jeśli sami mają doświadczenie uchodźcze? A jeśli wznoszą płot – to czym się kierują? Możesz zapytać. Porozmawiać, pomóc przepracować.

Czy ta rozmowa już za Wami? Czy podejmiesz się takiego wyzwania? Może nie być łatwo. Jeśli potrzebujesz wsparcia wyrazistej opowieści, sięgnij po dobre kino. Omówienie sytuacji, z którą zmaga się filmowy bohater – a widzowie wraz z nim – może być pomostem do rozmowy o przeżyciach uczestników i świadków kryzysu humanitarnego.

Po jakie tytuły sięgnąć? Mamy dla Ciebie 4 rekomendacje.

1. „Wszyscy albo nikt” (dla widzów z VIII klasy szkół podstawowych i starszych)

Kim są ludzie, którzy decydują się ucieczkę ze swojego kraju? Czego chcą? Czy rzeczywiście – jak głosiła fama w 2015 roku, w czasie poprzedniego poważnego kryzysu migracyjnego – są to głównie młodzi i silni mężczyźni ze smartfonami w dłoniach? A o czym by to miało świadczyć?

Zwłaszcza jeśli czujesz, że w Twojej klasie powinna odbyć się rozmowa o uprzedzeniach wobec uchodźców, wyświetl film „Wszyscy albo nikt”. Kheiron – jego reżyser i scenarzysta – jest jednocześnie odtwórcą roli głównego bohatera, czyli de facto własnego ojca, który w latach 80. uciekł z ojczyzny – Iranu. Jego autobiograficzna opowieść, choć podejmuje trudny temat, jest pełna ciepła i humoru.

Materiały edukacyjne autorstwa doktora Adama Domalewskiego, filmoznawcy specjalizującego się w badaniach nad kinem diasporycznym, dostarczają pomysłów, jak zmierzyć się ze stereotypami. Pytanie o to, od czego zależy los filmowych bohaterów, przybliży klasę do refleksji nad współczesnymi dramatami. Co spotkało Irańczyka we Francji przed laty, a co spotyka osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową w Polsce dzisiaj?

Wnioski z seansu zestawić można z wypowiedziami osób z granicy, które zgromadziły autorki opracowania „Ludzie na granicy. Jak o tym rozmawiać i uczyć?” (Alicja Pacewicz, Alina Czyżewska, Anna Dąbrowska, Iwona Janicka, Małgorzata Jonczy-Adamska, Marta Borucka, Monika Auch-Szkoda i Olga Gladykowska; Sieć Organizacji Społecznych 2021, s. 14). Wymieńmy spośród nich na przykład webinar Piotra Bystrianina (Fundacja Ocalenie) i Bogny Mrozowskiej (Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego) „Porozmawiajmy o uchodźczyniach i uchodźcach”, składający się z części „Kim są uchodźczynie i uchodźcy”, „Sytuacja przy granicy” i „Jak o tym rozmawiać”.

2. „Szkoła Babel” (dla widzów ze szkół ponadpodstawowych)

Doktor Adam Domalewski opracował dla nas również lekcję na podstawie poruszającego dokumentu „Szkoła Babel”. Jego bohaterami są nastolatkowie – migranci pochodzący ze wszystkich stron świata, którzy spotykają się w jednej klasie we Francji. Do tejże klasy wnoszą swoje problemy i trudne doświadczenia. Z pomocą zaangażowanej wychowawczyni kręcą wspólny film i poszukują porozumienia ponad podziałami.

Twoi uczniowie mogą dociec, z jakimi wyzwaniami mierzą się bohaterowie. Dla młodych widzów zrekonstruowanie historii ich filmowych rówieśników będzie cenną zdobyczą – podobnie jak wnioski z dyskusji o tym, jak znaleźć wspólny język i dlaczego warto go szukać.

3. „Jak ocalić smoka” (dla widzów z klas II-V szkół podstawowych)

Są niesłusznie oceniane, przez co wzbudzają lęk. Muszą pozostawać niedostrzegalne, aby uniknąć przemocy. O kim mowa? O smokach, oczywiście. A jednak sytuacja Sary – młodej uchodźczyni, która straciła rodzinę i ukrywa się ze strachu przed deportacją – jest w pewnym sensie podobna. Może dlatego między pociesznym jaszczurem a samotną dziewczyną tak szybko nawiązuje się nić porozumienia?

Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza Ale Kino! słynie z tego, że dziecięcą i młodzieżową publiczność konfrontuje z tematami ważnymi i nie zawsze łatwymi. Film „Jak ocalić smoka” masz szansę zobaczyć z klasą już wkrótce (5, 7 i 12 grudnia) na tegorocznej – zdalnej – edycji Festiwalu.

4. Blanka (dla widzów z klas V-VII)

Spotkanie z Blanką, młodą mieszkanką slumsów Manili, to mocna lekcja geografii… potrzeb. Ten film nie mówi o problemie uchodźstwa, ale odsyła widzów do rozważań o globalnych wyzwaniach, m.in. o nierównościach dotykających kraje rozwijające się. Stąd już tylko krok do zadania zasugerowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej – wskazywania na mapie ojczyzn osób doświadczonych teraźniejszym kryzysem humanitarnym i omawiania trudów, które pchnęły ich do drogi.

Otwarcie na empatię wobec osamotnionego dziecka z odległego kraju na długo zostawia w widzu pytanie, ile zależy od szczęścia czy zbiegu okoliczności. Urodziliśmy się właśnie w tym miejscu – gdzie indziej moglibyśmy trafić i gdzie bylibyśmy w tym momencie?

Scenariusz lekcji do „Blanki” (autorstwa filmoznawczyni i edukatorki filmowej doktor Hanny Justyny Budzik) zachęca do przeprowadzenia własnej akcji charytatywnej. Warto to wykorzystać jako okazję do przyjrzenia się wolontariuszom działającym na wschodzie Polski – np. członkom Grupy Granica. Być może uda się włączyć klasę w organizację zbiórki produktów potrzebnych w strefie wyjątkowej, takich jak polary, folia NRC czy powerbanki?

Dalsze poszukiwania

Dyskusję o  bieżącej sytuacji możesz zacząć także od innych filmów, w centrum rozważań sytuując temat wykluczenia lub odpowiedzialności. Na portalu FILM W SZKOLE znajdziesz ponad 100 tytułów filmowych i materiałów edukacyjnych – wśród nich z pewnością trafisz na opowieść, która pomoże Ci przeprowadzić tę trudną rozmowę. Zachęcamy do poszukiwań.

Agnieszka Powierska