jakiego nie było
Grupy Wiekowe
Zagadnienia edukacyjne
„(…) musiałeś zginąć Hamlecie nie byłeś do życia” – pisze do duńskiego księcia Herbert w „Trenie Fortynbrasa”, a w jego tonie słychać bezlitosną i niezawodną znajomość ludzkiej natury, właściwą specjalistom od świata, pomników i wielkich idei. Diagnoza jest druzgocąca. A Hamlet nie może już nic powiedzieć.
Wygodnie jest z pewnością rozmawiać z martwym Hamletem – z żywym, jak przekonuje lektura dzieła Szekspira, było znacznie trudniej. Niepokorny i brutalnie szczery, skłonny do gorzkiej ironii i oporny na negocjacje z losem, duński książę stał się obrazem tragicznego buntownika. Moralne niepokoje i wewnętrzne rozedrganie, stawiające Hamleta między słowem a czynem, zrzucano niekiedy na karb jego młodości. Młodości „górnej i durnej”, która szarpie się i wyrywa, i nie chce godzić się na zgniłe kompromisy ze światem. Świat się tej młodości jeszcze uleży – można się łudzić. Ta młodość jeszcze uleży się światu.
Co jednak, jeśli niezgoda na rzeczywistość przeżywa wiosnę życia i nawet wiek męski? Jeśli tragiczna pozycja Hamleta w świecie nie jest wcale winą młodości bohatera – ale winą świata, w którym rozpleniły się zło i głupota?
Zamów seans: uczniowie@kinomaestro.pl.
Zobacz zwiastun filmu „Hamlet”:
Hamlet „spoza nas”
Oto więc Hamlet, który poznał świat. Który doświadczał krzywd i niesprawiedliwości, który doskonale rozumie mechanizmy stojące za przemocą władzy. Trudno się spodziewać, że ktoś go oszuka. Że nabierze się na sztuczki Klaudiusza, czy ulegnie łagodnym namowom matki. Każde jego słowo zdaje się ważyć więcej – i świadczyć o trudach życiowych wyborów. Uwagi księcia o zdradzie i samotności bezlitośnie demaskują ohydę elsynorskich intryg.
Bohater, absurdalnie niewpasowany w rodzinny pejzaż, górujący nad dworem wiekiem i doświadczeniem jest jeszcze bardziej (niż dotąd myśleliśmy) wyizolowany, obcy światu. To puzzel z innej układanki. Przybysz z obcej planety – w dodatku szykujący się już do podróży powrotnej. Mathiasowi i McKellenowi udało się stworzyć prawdziwego outsidera.
Hamlet, znacznie starszy niż w klasycznych interpretacjach tej roli, zyskuje więc nową głębię. Staje się symbolem uniwersalnych, niezależnych od młodości dylematów egzystencjalnych. McKellen, ze swoją bogatą sceniczną przeszłością, nadaje postaci duńskiego księcia wymiar dojrzałości i prowokuje widza do nowych refleksji – nad czasem, przemijaniem i istotą naszych wyborów.
Świat-teatr
W interpretacji Mathiasa mocno wybrzmiewa szekspirowska idea świata teatru. Sceną staje się tu bowiem cała przestrzeń Królewskiego Teatru w Windsorze – od estrady po foyer. Nobilitacja dotychczas czysto użytkowych przestrzeni pozwala na nowo odkryć i zinterpretować klasyczne motywy. Oddaje też hołd teatrowi jako uniwersalnej metaforze życia. W garderobie, w korytarzach, w łazienkach i na widowni – Mathias przypomina, że wszędzie jesteśmy w swoich rolach, krępowani kostiumami, ścigani przez czas. Wszędzie też mamy do wypowiedzenia swoje kwestie („Słowa, słowa, słowa”).
Pomysł reżysera pozwala zuniwersalizować nie tylko teatralne „miejsca”, ale także niespodziewane rekwizyty, np. rower do ćwiczeń w pokoju Hamleta. Wskazuje on zarówno na dążenie bohatera do utrzymania formy w chaotycznym świecie, jak i w pewien sposób odnosi się do dzisiejszej kultury, w której panowanie nad własnym ciałem i kondycją stało się nieodłącznym elementem życia. „Hamlet” Mathiasa znacznie więc poszerza „szkolne” postrzeganie granic sceny i dramatu i jest szansą na głębsze zrozumienie roli teatru jako lustra dla ludzkich doświadczeń.
Teatr w kinie
Warto poświęcić jeszcze chwilę pożytkom ze zbliżenia teatru i kina. Filmowa wersja tragedii udowadnia, że granice między tymi dwoma formami sztuki są płynne i wciąż się zmieniają. „Hamlet” przekonuje, że kino może nie tylko dokumentować teatr, ale również rozszerzać jego możliwości. Nagle zmiany perspektywy, cięcia w montażu, szersze kadry i zbliżenia, rejestrujące najdrobniejsze zmiany mimiki aktorów – to wszystko, co jest możliwe dzięki technice filmowej, wzbogaca przedstawienie, ukazując nam więcej treści (spojrzeń, wahań, gestów), choć może pozbawia też szekspirowską tragedię czegoś z teatralnej intymności.
I tak jednak nie jesteśmy przecież zaproszeni do Elsynoru. Hamlet nie żyje. Nie można było mu pomóc. Pozostaje nam rola widzów, przyglądanie się z daleka jego samotnej drodze. Nic na to nie można poradzić. „(…) Ani nam witać się ani żegnać żyjemy na archipelagach / A ta woda te słowa cóż mogą cóż mogą książę”.
Na film „Hamlet” zapraszamy do kin od 20 września!
Zamów seans pod adresem: uczniowie@kinomaestro.pl!
Agata Szulc-Woźniak
