FILM TYGODNIA: Lecząc przyjaźnią. Recenzja filmu „Doktor Dolittle”

„What a Wonderful World”, głosi piosenka patronująca zwiastunom do filmu „Doktor Dolittle” z Robertem Downeyem Juniorem. Najnowsza odsłona klasycznych książek Hugh Loftinga, łącząc dziecięcą fantazję z potrzebą opowiadania historii o najważniejszych wartościach – odwadze, przyjaźni i roli pracy zespołowej – doprowadzi do podobnego wniosku niejednego młodego widza. Co więcej, czyni to w stylu, na jakie edukacyjne kino dziecięcej przygody w pełni zasługuje.

Celuloidowa lektura

Cyrk, poczta, Afryka, ogród zoologiczny, Księżyc… Biorąc pod uwagę fabułę dwunastu książek Hugh Loftinga, poświęconych przygodom Johna Dolittle (ekscentrycznego lekarza, który posiadł wyjątkowy dar władania językiem zwierząt), łatwiej byłoby zacząć opisywanie jego działalności od miejsc, w których się nie znalazł, niż porywać się na wyliczanie wszystkich tych, które miał okazję odwiedzić. Niemniej łączy je jedno: wszystkie z nich cieszą się miłością i sentymentem kilku generacji czytelników dużych i małych, pozostawiając w nich nie tylko pamięć o wyznawanych przez doktora wartościach, lecz także rozwijając ciekawość świata. Filmowego Dolittle poznajemy w trudnym momencie jego życia. Pogrążony od siedmiu lat w żałobie po śmierci żony (drobna, ale miła dla rodaków, rola Kasi Smutniak) odciął się w swojej lecznicy od kontaktów ze światem zewnętrznym, pozostawiając pośrednictwo z pobliskim Puddelby swoim rezolutnym zwierzętom. Niemniej, to za ich sprawą (oraz małego zbiegu okoliczności) postanowi porzucić dotychczasowy, stacjonarny tryb życia. Zmobilizowany poczuciem obowiązku oraz wsparciem nieodłączonych przyjaciół (z matkującą mu papugą Polinezją na czele), John Dolittle wyrusza na wyprawę w poszukiwaniu lekarstwa dla angielskiej królowej, dotkniętej tajemniczą chorobą.

Brzmi znajomo? Z pewnością, gdyż zastosowane przez twórców motywy fabularne cechują się mądrym poszanowaniem dla literackiego pierwowzoru. Tytuł, choć nie obawia się mówić własnym głosem (o czym świadczy autorska kreacja Downeya Juniora), bynajmniej nie ukrywa zapatrzenia w twórczość Hugh Loftinga. Z perspektywy edukacji z filmem taka strategia rodzi wartościową spójność, umożliwiając przerabianie lektury (w tym wypadku książki „Doktor Dollitle i jego zwierzęta”, adresowanej do wczesnych klas szkoły podstawowej) oraz omawianie dzieła filmowego jako uzupełniających się wzajemnie tekstów kultury. Z perspektywy młodych widzów – gwarantuje przetworzenie znanych motywów w ramach konwencji angażującego, wartkiego kina przygodowego.  

Podróż bohaterów

Gwarantem, że będzie to kinematograficzna wyprawa w doborowym towarzystwie, jest naturalnie osoba samego Johna Dolittle. Postać, odgrywana przez czołowego bożyszcza popkultury – Roberta Downeya Juniora (przemawiającego w polskiej wersji językowej głosem niezastąpionego Jarosława Boberka), z właściwą dla aktora swadą wpisuje się w grono tych filmowych ekscentryków, których nie sposób nie lubić. Podążając drogą kreacji wyznaczanych m.in. przez kapitana Jacka Sparrowa („Piraci z Karaibów”), oraz Doktora Emmeta Browna („Powrót do przyszłości”), nie zapomina jednak o najważniejszym – wyzwaniom wyprawy, która scena po scenie wymaga od Dolittle nie tylko przezwyciężania własnych słabości, lecz również daje mu szansę udowodnienia swojej wdzięczności wobec wszystkich tych, którzy razem z nim rzucili wyzwanie nieznanym lądom i oceanom. Dzięki temu „Doktor Dolitte” urasta do rangi tej opowieści, która uświadamia odbiorcom, iż dojrzewamy, uczymy się i kształtujemy przez całe nasze życie.

Napisać jednak, że Doktor pełni w filmie Stephena Gaghana rolę pierwszoplanową, byłoby mimo wszystko aktem niesprawiedliwości wobec zwierzęcej obsady. Psy, małpy, papuga, goryl, żyrafa, myszy, wiewiórka, niedźwiedź polarny, lis oraz struś (mówiąc krótko: zbieranina od ważki do wieloryba), powołane do życia za sprawą możliwości współczesnej animacji komputerowej, osiągają możliwości ekspresji, o których twórcy wcześniejszych, filmowych odsłon przygód doktora mogli co najwyżej marzyć. Tę wyjątkową menażerię, inspirowaną zwierzęcymi towarzyszami książkowego doktora (przykładowo, małpka Czi-Czi stała się w adaptacji filmowej potężnym, choć nieco nieśmiałym gorylem), uzupełnia nie mniej barwna, „ludzka” obsada. Decyzja scenarzystów, aby uczynić z Tommy’ego – kilkunastoletniego chłopaka z pobliskiego miasteczka – towarzyszem podróży i uczniem doktora, procentuje z nawiązką dzięki możliwości postawienia się młodych widzów na miejscu bohatera. Jednocześnie Michael Sheen oraz Jim Broadbent, odgrywający złoczyńców w angielskim stylu, z wprawą godzą komediową groteskowość obu postaci z umiejętnością sprowadzania na wyprawę Dolittle widowiskowych niebezpieczeństw.

Wyprawa po wartości

Czytelnicy klasycznych powieści Hugh Loftinga zdają sobie jednak doskonale sprawę, że przy całej audiowizualnej otoczce, na jaką stać współczesne Hollywood, najważniejszy pozostaje morał. Paradoksalnie, właśnie na tym polu „Doktor Dolittle” najlepiej spełnia swoje zadanie. Godząc rozrywkowy i przygodowy wymiar książek Anglika z opowiadaniem o wartościach ponadczasowych, film Gaghana składa się na szczerą pochwałę wytrwałości, przyjaźni i rozumienia. Żadne z nich, przekonują twórcy, nie jest możliwe bez przyjaciół, którzy, otulając nas ciepłem swoich uczuć, pomagają radzić sobie zarówno ze smutkami przeszłości, jak i wyzwaniami ukrytymi za linią horyzontu. Jakby powiedział sam Hugh Lofting: „piękny jest ten, kto pięknie postępuje.”

Film dla wszystkich, niezależnie od wieku, płci i gatunku.

Marcin Pigulak

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami edukacyjnymi do „Doktora Dolittle”: prelekcją video, scenariuszami lekcji oraz kluczowymi zagadnieniami. Polecamy również recenzję autorstwa doktor Agnieszki Powierskiej, poświęconą wychowawczemu wpływowi filmu.