Festiwal w Gdyni! Najlepsze filmy według naszych edukatorów

Wracamy z Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni i jesteśmy pod ogromnym wrażeniem różnorodności rodzimego kina. Zachęcamy do przeczytania naszego zestawienia, w którym pokrótce prezentujemy naszych ulubieńców z konkursu głównego. Oczywiście skupiamy się na tych produkcjach, które mogą być dla nauczycieli pomocne i inspirujące 😉

Zdecydowana większość z wyświetlanych w Gdyni tytułów to propozycje dla dorosłego widza, dlatego tym razem swoje zestawienie dedykujemy nie tylko filmom, które warto obejrzeć z uczniami, ale przede wszystkim tym, które nauczyciel może obejrzeć dla siebie, dla swojego własnego samorozwoju. Oczywiście znaleźliśmy i takie produkcje, na które warto zabrać uczniów (przede wszystkim szkół średnich).

W tym roku po raz pierwszy na festiwalu odbył się również konkurs o nagrodę Złota Lwiątka im. Janusza Korczaka, w którym jury dziecięce przyznało nagrodę „Detektywowi Bruno” w reż. Magdaleny Nieć i Mariusza Paleja. O walorach edukacyjnych tego filmu pisaliśmy tutaj.

Nie udało nam się obejrzeć trzech filmów z konkursu głównego: „Śubuk”, „Infinite Storm” i „Filip”. Zwłaszcza ten pierwszy warto mieć jednak na edukatorskiej uwadze – „Śubuk” to opowieść o matce chłopca z autyzmem, inspirowana prawdziwą historią. Napiszemy o tym tytule, gdy tylko będziemy mieć okazję go obejrzeć. A poniżej nasze opinie o najlepszych obejrzanych podczas festiwalu filmach, które już niedługo wejdą (albo niedawno weszły) do naszych kin. Jest czego wyczekiwać!

„Johnny”

„Johnny” jest dla mnie filmem kompletnym. Jego komercyjny polot nie tylko nie unieważnia, ale w pewnym sensie uwypukla poruszaną problematykę, stając się wehikułem dotarcia do szerokich mas publiczności. Poznajemy bohaterów, których połączyła głęboka więź, nie biorąca się z enigmatycznej „chemii”, ale z autentycznych starań, pracy obu stron. Tytułowy Johnny, czyli ksiądz Jan Kaczkowski, pokazuje nam, że istotą dialogu jest uważność i koncentracja na drugim człowieku, bez uprzedzeń, bez fobii, bez czającego się w tyle głowy „a ja..”, lub „nie zgadzam się!”. „Johnny” to nie tylko współczesna, przejmująco humanistyczna przypowieść, ale też lustro, w którym może przejrzeć się wielu z nas: od samozwańczych arbitrów zjawisk społecznych po pogrążonych w nałogach „przegrywów” – dla nich w sercu księdza Jana była specjalna, czuła przestrzeń. Szczególną wartość ten film będzie miał dla młodych widzów, których nawyki dopiero się kształtują i którzy potrzebują prawdziwej inspiracji.

Radek Tomasik

„Kobieta na dachu”

Po pokazie tego filmu zgodnie stwierdziliśmy, że to pozycja obowiązkowa dla wszystkich kobiet żyjących w Polsce. Przedstawia on historię z pozoru bardzo zwyczajnej bohaterki: położnej, matki i żony, która sumiennie wypełnia wszystkie przypisane jej role społeczne, zadowalając wszystkich wokół. Potrzeby innych spełnia za wszelką cenę, a o swoich nie potrafi rozmawiać. Nieumiejętność komunikacji się z najbliższym otoczeniem i unikanie za wszelką cenę nieprzyjemnych i trudnych sytuacji, finalnie doprowadza ją na skraj załamania nerwowego. Na podstawie tego filmu można pokazać, jak ważne jest umiejętne komunikowanie się ze sobą, a zwłaszcza z najbliższymi oraz mówienie o swoich emocjach.

Ewa Domaradzka

„Apokawixa”

Co to była za jazda! Najnowszy film Xawerego Żuławskiego niemal jednogłośnie zachwycił gdyńską publiczność. To szalona opowieść o grupie licealistów, która wyjeżdża nad morze świętować koniec matur i… trafia w sam środek apokalipsy zombie. To nie tylko pełen młodzieńczego wigoru, świetnie nakręcony flirt z horrorem i kinem gatunkowym, ale także intrygujący komentarz na temat współczesności. Pandemia koronawirusa, katastrofa klimatyczna, zatruwanie środowiska przez bezkarne przedsiębiorstwa, wszechobecność narkotyków i brak porozumienia z rodzicami to najważniejsze problemy adresowane przez „Apokawixę”. Być może dla wielu to kontrowersyjna sugestia, ale szczerze polecamy ten film otwartym, niebojącym się trudnych tematów nauczycielom szkół średnich, których nie odstraszą sceny ostro imprezujących nastolatków. Film Żuławskiego jest przekonujący jako portret młodego pokolenia, nawet jeśli nie zawsze jest to portret, jaki podobałby się wychowawcom. Zapewniamy, że licealiści na pewno chętnie pójdą na „Apokawixę”, a my w okolicach premiery napiszemy na jej temat coś więcej. Dla młodych odbiorców „Apokawixa” może też być pierwszym spotkaniem z kinem o eksperymentatorskim i campowym zacięciu, co docenią przede wszystkim poloniści, dbający o rozwój kompetencji kulturowych swoich uczniów.

Katarzyna Kebernik

„Strzępy”

„Strzępy” to kolejny tytuł, w którym twórcy mierzą się z niełatwym tematem. Tym razem jest nim nieuleczalna, szybko postępująca choroba jednego z głównych bohaterów – Alzheimer. Jaki wpływ będzie miało to na relacje w obrębie rodziny? Jak zaakceptować utratę najbliższej osoby i dlaczego trzeba pozwolić jej odejść? Przygnębiającą tematykę filmu równoważą elementy subtelnego humoru oraz sportretowane z czułością sceny rodzinnej codzienności. Z tego powodu film będzie mądrą, refleksyjną propozycją dla uczniów szkół ponadpodstawowych i dobrą lekturą kontekstową do tematów takich jak rodzina, choroba, starość, figura ojca.

Paulina Kulesza

„The Silent Twins”

Bliźniaczki, które w dzieciństwie zawarły pakt milczenia i wytrwały w nim niemal 30 lat? Ta historia brzmi niewiarygodnie, a jednak wydarzyła się naprawdę. Na warsztat wzięła ją Agnieszka Smoczyńska, jedna z najbardziej utalentowanych i oryginalnych polskich reżyserek. W „Silent Twins” artystka eksploruje temat niezwykłej więzi między bliźniaczkami, pokazując także jej mroczną, destrukcyjną stronę. To zrealizowana z werwą i wyobraźnią opowieść o inności, która ma szansę zachwycić uczniów szkół ponadpodstawowych. I Ty jako nauczyciel/ka odnajdziesz w nim wiele inspiracji do rozmów na zajęciach – m.in. na temat wykluczenia rówieśniczego, sposobów twórczej ekspresji, dorastania i poszukiwania swojej drogi życiowej jako autonomicznej jednostki. Niezwykłość historii June i Jennifer Gibbons prowokuje również pytania, o granice możliwości ludzkiej świadomości i wyobraźni.

Paulina Kulesza

„Orzeł. Ostatni patrol’

To propozycja przede wszystkim dla miłośników kina wojennego oraz pasjonatów historii i militarystyki. Doświadczony dokumentalista Jacek Bławut stworzył film przedstawiający prawdopodobne losy okrętu podwodnego ORP Orzeł – legendarnej jednostki polskiej Marynarki Wojennej, która zaginęła bez śladu podczas patrolu na Morzu Północnym w 1940 roku i do dzisiaj nie udało się ustalić, co się z nią stało. Film jest surowy i pozbawiony efekciarstwa. Na uwagę zasługuje przede wszystkim warstwa dźwiękowa „Orła…”, wiernie odtwarzająca efekty i odgłosy, jakie słyszy się, będąc głęboko pod wodą. Oglądając film czujemy się, jakbyśmy naprawdę znajdowali się w ciasnym wnętrzu okrętu podwodnego i ta immersja to chyba największa zaleta tej produkcji.

Katarzyna Kebernik

„Broad Peak”

Długo czekaliśmy na fabularną ekranizację tragicznej wyprawy na Broad Peak, w której zginęli Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski. Film Leszka Dawida („Jesteś bogiem”) skupia się jednak nie na samym tragicznym wypadku i tym, co do niego doprowadziło (jak choćby w głośnym „Evereście”), lecz obejmuje klamrą 25 lat życia Berbeki, od pierwszej wyprawy na ten sam szczyt w 1988, gdy himalaista zdobył zaledwie przedwierzchołek Rocket Summit, myśląc że jest na szczycie, aż do śmierci, 5 marca 2013. Ten fragment życiorysu jest kanwą opowieści o życiu wewnętrznym ludzi gór i ich motywacjach. Czy jest to portret udany i wiarygodny? Trudno nie docenić realizacyjnego rozmachu i zapierających dech w piersiach panoram Karakorum, scen walki z żywiołem i własnymi ograniczeniami oraz prób wytłumaczenia specyficznej logiki, jaką kierują się ludzie porywający się na rzeczy niemożliwe. A jednak film Dawida pozostawia pewien niedosyt – jak na opowieść o dramacie człowieka, który przez dwadzieścia pięć lat zmaga się z demonami porażki i kompensuje jej ból dopaminowymi zastrzykami uznania za bardziej poślednie (we własnej ocenie) dokonania – spodziewałbym się większej wnikliwości, lepszych diagnoz niż rzucone podczas rozmowy Berbeki z Wielickim hasło „musimy skończyć to, co zaczęliśmy”. Film może być dobrym impulsem do zastanawiania się, co pcha ludzi w tak wysokie rejony górskie, co powoduje, że ryzykują życiem i łamią nie tylko swoje życiorysy, ale też wpędzają w żałobę najbliższych – generując w nich prawdziwe traumy, psychiczne urazy, o czym opowiada choćby inny film górski, dokument „K2. Dotknąć nieba”. Ale nie będzie niczym więcej – sam nie stawia wystarczająco wyraźnych pytań, nie mówiąc już o szukaniu na nie odpowiedzi.

Radek Tomasik

„Orlęta. Grodno’ 39”

„Orlęta Grodno ’39” są jednym z konkursowych tytułów, który już teraz możesz obejrzeć wspólnie z klasą na ekranach kin. Opowieść o 12-letnim Leonie, polskim Żydzie, który dołącza do oddziałów bohatersko broniących Grodna przed inwazją wojsk sowieckich, ma szansę zainspirować nie tylko nauczycieli historii. Film będzie świetną bazą do rozmowy m.in. na temat ksenofobii i antysemityzmu (na godzinie wychowawczej) oraz twórczości pokolenia Kolumbów (na lekcjach języka polskiego). Szerzej o walorach edukacyjnych „Orląt” pisaliśmy w naszym artykule [link]. Przygotowaliśmy też materiały edukacyjne do filmu, które możesz pobrać TUTAJ.

Paulina Kulesza

„Słoń”

Czuły film o dorastaniu, na który warto zabrać uczniów szkoły średniej. Całość urzeka swoją bezpretensjonalnością, naturalnością, wiarygodnością odtworzenia realiów. Nastolatki z łatwością utożsamią się z głównym bohaterem: młodym chłopakiem z prowincji, który staje przed pierwszymi poważnymi decyzjami życiowymi. Zostać w domu czy wyjechać do większego miasta? Co jest ważniejsze: powinności rodzinne czy osobiste szczęście? Co jednak dla filmu centralne, bohater przeżywa swoją pierwszą miłość. A że jest to miłość do innego mężczyzny, to nie będzie łatwo o akceptację tego uczucia przez lokalną społeczność… „Słoń” z niezwykłą wrażliwością i bez wulgarności porusza temat homoseksualizmu i odkrywania własnej orientacji seksualnej. Mądry film uczący empatii, dla wielu widzów będzie też z pewnością ważny na poziomie osobistym. „Słoń” był dla mnie jednym z najprzyjemniejszych seansów podczas Festiwalu.

Katarzyna Kebernik

„IO”

Najgłośniejszy, najbardziej utytułowany i… zbierający najbardziej skrajne opinie film Festiwalu.  Opowieść o pełnym cierpień życiu osiołka, który w czasie swojej podróży po Europie staje się niemym świadkiem krzywd, jakie człowiek wyrządza przyrodzie i zwierzętom. Film Jerzego Skolimowskiego jest poruszający, jedyny w swoim rodzaju, ale także trudny w swojej niestandardowej narracji – zachęcamy jednak, by podjąć ten wysiłek. Nagromadzenie zwierzęcego cierpienia może okazać się nie do przeskoczenia dla bardzo wrażliwych osób. Film ma na celu wzruszać sumienia i wstrząsać. To krzyk protestu przeciwko wszelkim formom okrucieństwa wobec słabszych, a także refleksja nad kondycją Zachodu i jego grzechami. Eseistyczna całość zbliża się do moralitetu, do traktatu o wszechobecności cierpienia, zła, bólu.

Katarzyna Kebernik

„Chleb i sól”

Ciekawą festiwalową propozycją jest też „Chleb i sól”. To niezwykle realistyczne, ale nieunikające bolesnych tematów spojrzenie na życie młodych mieszkańców małego miasta. Wakacje są dla nich momentem przełomu: to czas podejmowania poważnych wyborów, które zaważą na ich przyszłości. Na pozornie beztroskiej codzienności bohaterów cieniem kładzie się jednak lokalny konflikt na tle rasowym. Obserwujemy również mechanizm eskalowania konfliktów i wszechobecność przemocy, która czai się nawet w niewinnych żartach. „Chleb i sól” to film ukazujący uniwersalne dylematy ludzi u progu dorosłości. Podejmuje także tematy trudne: związane z ksenofobią i jej źródłami, wykluczeniem, doświadczeniem żałoby. Ten zniuansowany portret małomiasteczkowej młodzieży skłoni widzów do autorefleksji i zadania sobie pytania: jak ja zachowałbym/zachowałabym się w kontakcie z Innym?

Paulina Kulesza

„Tata”

Jeden z najbardziej ciepłych i czułych filmów, które obejrzeliśmy w tym roku w Gdyni. To opowieść o nieidealnym ojcu, który popełnia błędy, miewa dylematy, bywa zirytowany i zniecierpliwiony na swoje dziecko, a jednocześnie jest nad wyraz empatycznym i wrażliwym człowiekiem. To co nas najbardziej ujęło w tym filmie, to bardzo bliska, pełna zrozumienia, ciepła i humoru relacja głównego bohatera z córką oraz jej najlepszą przyjaciółką, którą się opiekuje. „Tatę” warto polecić przede wszystkim rodzicom. Może ich zainspirować do nowego spojrzenia na budowanie więzi ze swoim dzieckiem oraz pełnić rolę terapeutyczną: czyli przyznania sobie prawa do popełniania błędów i bycia zaangażowanym, nawet jeśli nieidealnym rodzicem.

Ewa Domaradzka

„Zadra”

Tytułowa Zadra to wchodząca w dorosłość raperka, która swój czas dzieli między włóczenie się po mieście w towarzystwie przyjaciół, opiekę nad kilkuletnim bratem i – wiadomo – pisanie rymów. Bywa wściekła na świat, w którym mężczyznom jest łatwiej, nawet kiedy podmiotem lirycznym swoich tekstów uczynią swojego penisa. Tak, film jest mocny i dosadny – ale jest też przez to na wskroś prawdziwy, dzieje się w świecie młodych ludzi, a nie jest fantasmagorią na jego temat. Grzegorz Mołda z krytyczną czułością portretuje bohaterów niewiele młodszych od siebie, którzy stoją w szpagacie pomiędzy nauką odpowiedzialności a poszukiwaniem uznania, pomiędzy samoakceptacją a brakiem wiary w siebie, pomiędzy pragnieniem wolności a konformistycznym ubezwłasnowolnieniem. „Zadra” to film, który skradnie serca młodych i jest w ścisłym sensie edukacyjnym, rozwojowym tekstem kultury. Mamy tu pełną metamorfozę postaci, z którą może utożsamiać się młody widz. Mamy bohaterkę walczącą o swoją tożsamość, wbrew konwenansom. Mamy wreszcie sporo bardzo dobrej, młodzieżowej muzyki. Zadra niejednokrotnie wpada w tarapaty, nawet w sytuacjach, gdy wydaje nam się, że dostrzegliśmy pozory odpowiedzialności. Trudno jej zapanować nad swoją wściekłością, a udręki leczy psychodelikami i alkoholem. Nie jest wzorem do naśladowania. Ma jednak wystarczająco wiele determinacji, by zawalczyć o swoje, by trenować mięsień woli i wyjść z opresji – co może być piękną i nośną inspiracją. Z pewnością warto wykorzystać film w rozmowach z młodzieżą o konfliktach międzypokoleniowych, o poszukiwaniu własnej tożsamości i drogi zawodowej, o odpowiedzialnych postawach i profilaktyce uzależnień – a także w dyskusjach o roli artysty w społeczeństwie.

Radek Tomasik