Blog

„Ennio” – portret mistrza muzyki

Grupy Wiekowe

Zagadnienia edukacyjne

Dokument filmowy o życiu i twórczości Ennio Morricone, niedoścignionego mistrza muzyki filmowej.

Giuseppe Tornatore to nazwisko zajmujące w twórczości Ennia Morriconego szczególne miejsce. Gdyby pokusić się o wymienienie najważniejszych reżyserów, którzy regularnie współpracowali z tym genialnym kompozytorem, nazwisko twórcy  „Cinema Paradiso” należałoby umieścić w ścisłej czołówce, obok takich sław jak Sergio Leone, Brian De Palma, czy Pier Paolo Pasolini. Któż zatem lepiej mógłby opowiedzieć historię życia i twórczości Ennia Morricone, jeśli nie Tornatore? A jest o czym opowiadać…

Pierwsza filmowa biografia Ennio Morricone

Początek biografii Ennia Morricone – sugerując się suchymi faktami – do złudzenia przypomina młodość Wolfganga Amadeusza Mozarta. Tak, jak w przypadku wiedeńskiego klasyka, za najwcześniejsze etapy edukacji włoskiego mistrza odpowiadał jego ojciec, który nauczył syna trudnej sztuki czytania i rozumienia nut oraz gry na kilku instrumentach muzycznych. Ale na tym nie kończą się analogie: podobnie jak Mozart, młody Ennio zaczął tworzyć swoje pierwsze kompozycje w bardzo młodym wieku – zaledwie 6 lat! W wieku lat 12 był już studentem Narodowego Konserwatorium im. Świętej Cecylii, gdzie uczył się gry na trąbce. Kurs harmonii, który przewidywał 4 lata nauki, Morricone ukończył po 6 miesiącach! Niedługo potem – w równie rekordowym tempie – genialny muzyk otrzymał dyplom konserwatorium w klasie trąbki, orkiestracji i kompozycji. 

Nakręcenie dokumentu o kompozytorze, który stworzył muzykę do ponad 500 filmów, to zadanie trudne, ale jak udowodnił Tornatore – możliwe do wykonania, i to w wielkim stylu. Mało tego, w “Ennio” pojawia się również temat pisania muzyki nie-filmowej, którą Morricone nazywa absolutną. Sam mistrz to artysta nie o jednej czy dwóch twarzach, ale o niezliczonej ich liczbie. Opanował bowiem do perfekcji już istniejące formy muzyczne np. kantylenę, w niezwykły sposób wykorzystując ją w muzyce filmowej, ale tworzył też nowe, zaskakujące i nie dające się wpisać w żaden nurt, awangardowe brzmienia. Tę umiejętność szlifował jako trębacz zespołu Gruppo di Improvvisazione Nuova Consonanza, by później doświadczenia te wykorzystać, tworząc muzykę dla kina. 

Dokument o Ennio Morricone

Efekty współpracy z Sergio Leone – notabene kolegą Morriconego ze szkolnej ławki – to właśnie przebogata mikstura nie tylko czystej muzyki, ale także dźwięków pochodzących z realnego świata, które zaczynają przejawiać cechy czysto muzyczne. Cała tzw. trylogia dolarowa z „Dobrym, złym i brzydkim” jako efektem finalnym tych eksperymentów, obfituje w te nowatorskie, ale przy tym do granic możliwości filmowe brzmienia. Jak bowiem zilustrować w muzyce świat westernu, jeśli nie wykorzystując charakterystyczne dla niego dźwięki, począwszy od wystrzałów z armaty i odgłosów młotów uderzających w kowadła, a na rżeniu koni, trzaskach z bicza i dźwięku kopyt galopujących po skałach skończywszy… 

Kadr z filmu „Ennio”, reż. Giuseppe Tornatore, Włochy 2021, dystrybucja w Polsce: Best Film

Oryginalne podejście do muzyki filmowej w wersji á la Morricone przejawia się też w nowatorskim podejściu do wykorzystywania najróżniejszych instrumentów muzycznych. Nikt inny nie ośmieliłby się na wprowadzenie dźwięku gitary elektrycznej do westernowego świata. W czasach, gdy zdobywano Dziki Zachód, instrument ten nie był jeszcze przecież wynaleziony, niemniej kiedy mistrz Morricone zdecydował się na ten krok, w jego ślady poszli następni kompozytorzy. Łączenie wielkiej orkiestry symfonicznej z brzmieniami charakterystycznymi dla muzyki rozrywkowej to jeden z najważniejszych wyznaczników partytur Morriconego. „Kompozytor muzyki filmowej musi umieć swobodnie poruszać się po wszystkich gatunkach muzycznych” – mawiał Mistrz. 

Utwory filmowe Morriconego to również – w opozycji do atonalnej muzyki eksperymentalnej – przepiękne melodie, jakie pamięta się długo po wyjściu z kina. Mało tego, że utwory te są w sposób niemal poetycki połączone z obrazami, do których powstały (choć bywały przypadki, że muzyka ta była komponowana już na etapie scenariusza), to po czasie zaczynały żyć własnym życiem. Wiele z tych kompozycji stało się wielkimi przebojami, które w swoich własnych interpretacjach wykonywały takie sławy jak: Chris Botti, Yo-Yo Ma, Sting, czy Metallica. I choć utwory te na ścieżkach dźwiękowych filmów rozbrzmiały w wersjach instrumentalnych, to ich kantylenowa forma inspirowała do pisania poetyckich tekstów. Było tak między innymi z pochodzącym z filmu „Pewnego Razu na Dzikim Zachodzie” motywem Jill, który w wersji śpiewanej pod tytułem „Your Love” wykonywali między innymi Jackie Evancho oraz trio Il Volo, motywem przewodnim z „1900: Człowieka Legendy”, śpiewanym przez Rogera Watersa jako „Lost Boys Calling”, czy najbardziej chyba znanym tematem muzycznym z „Misji”, wspaniale zinterpretowanym przez Sarę Brightman i nagranym pod nazwą „Nella Fantasia”. 

„Ennio” – opowieść o pięknie życia i muzyki

To właśnie ścieżkę dźwiękową z „Misji” (która notabene zarobiła więcej pieniędzy niż sam film), Ennio Morricone uważał za swoje największe osiągnięcie, jeśli chodzi o soundtrack. Poza niesamowitym ładunkiem emocjonalnym w niej zawartym, kompozycje te w sposób do tej pory niespotykany rozwinęły język samej muzyki. Mistrz Morricone stworzył bowiem trzy tematy muzyczne, które funkcjonowały zarówno niezależnie od siebie, jak i wybrzmiewając jednocześnie, przy zachowaniu podstawowych zasad muzycznego kontrapunktu, tworząc nowy utwór. 

Kadr z filmu „Ennio”, reż. Giuseppe Tornatore, Włochy 2021, dystrybucja w Polsce: Best Film

Choć zarówno film, jak i muzyka zostały znakomicie przyjęte przez publiczność i krytyków na całym świecie, to do dziś „Misja” jest niemal symbolem jednej z największych pomyłek w historii kina, jeśli chodzi o przyznawanie nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej. Ennio Morricone przegrał bowiem walkę o Oscara z Herbie’em Hancockiem, który otrzymał go za –  nie w pełni oryginalną zresztą – muzykę do film „Round Midnight”. Hollywood niejako przeprosiło legendę muzyki filmowej, nagradzając Morriconego najpierw statuetką za całokształt twórczości, a potem za oryginalny soundtrack do „Nienawistnej Ósemki”. Chociaż kompozytor przez większą część swojego życia artystycznego nie był doceniany, reżyser filmu Quentin Tarantino powtarzał, że stawia Morriconego obok takich nazwisk jak Mozart, Beethoven i Schubert. Na pytanie, czy słusznie, próbuje odpowiedzieć Giuseppe Tornatore w filmie „Ennio”. To chyba wystarczająca rekomendacja, by obejrzeć ten film.

Pobierz darmowe materiały edukacyjne do „Ennio”:

O Autorze:

Dr Piotr Pomostowski. Filmoznawca, polonista, muzyk i pedagog. Autor kilkunastu publikacji naukowych oraz dwóch książek: pierwszego polskiego podręcznika na temat funkcjonowania muzyki filmowej „Muzyka w filmie” oraz monografii „Reżyser na ścieżce dźwiękowej. Funkcje muzyki w twórczości filmowej Romana Polańskiego”. Wykładał na poznańskim filmoznawstwie i gnieźnieńskim medioznawstwie, był nauczycielem przedmiotów artystycznych i języka polskiego w XII LO w Poznaniu. Edukator w projektach: Wędrujący Filmoznawcy Filmoteki Szkolnej oraz Akademia Filmu i Telewizji w Centrum Kultury 105 w Koszalinie. Współautor i konsultant scenariuszy filmowych. Przewodniczący Jury Młodych na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”.

Na film „Ennio” zapraszamy do kin od 6 lipca.

Zapisz się do pakietu premium i za jedynie 19,99 zł zyskaj nielimitowany dostęp do wszystkich materiałów na naszej stronie.

Dowiedz się jak zamówić seans

Najnowsze materiały edukacyjne

Zobacz wszystkie scenariusze!

Film dla kosmitów

Materiały edukacyjne do „Filmu dla kosmitów” (reż. Piotr Stasik, Polska 2024, 73 min., dystrybucja: TVP)

Za duży na bajki 2

Materiały edukacyjne do filmu „Za duży na bajki 2” (reż. Piotr Stasik, Polska 2023, 95 min., dystrybucja: Next Film)

Kos

Materiały edukacyjne do filmu „Kos” (reż. Paweł Maślona, prod. Polska 2023, 118 min., dystrybucja: TVP)

Pies i robot

Materiały edukacyjne do filmu „Pies i Robot” (reż. Pablo Berger, prod. Hiszpania, Francja 2023, 90 min., dystrybucja w Polsce: Best Film)

Wyspa Puffinów. Nowi przyjaciele

Materiały edukacyjne do filmu „Wyspa Puffinów. Nowi przyjaciele” (reż. Jeremy Purcell, prod. Wielka Brytania, Irlandia 2023, 80 min., dystrybucja w Polsce: Forum Film).

Akademia pana Kleksa

Materiały edukacyjne do filmu „Akademia pana Kleksa" (reż. Maciej Kawulski, prod. Polska 2023, czas trwania: 127 min., dystrybucja: Next Film).

Cudowny chłopak. Biały ptak

Materiały edukacyjne do filmu „Cudowny Chłopak. Biały ptak" (reż. Marc Forster, prod. USA 2023, czas trwania: 122 min., dystrybucja: Monolith Films).

W nich cała nadzieja

Materiały edukacyjne do filmu "W nich cała nadzieja" (reż. Piotr Biedroń, prod. Polska 2023, czas trwania: 89 min., dystrybucja: Galapagos Films).

Skąd dokąd

Materiały edukacyjne do filmu „Skąd dokąd" (reż. Maciek Hamela, Polska-Ukraina 2023, czas trwania: 90 min., dystrybucja: So Films).